สติปัฏฐานสังยุต

อัมพปาลิวรรคที่ 1

1. อัมพปาลิสูตร

ว่าด้วยสติปัฏฐาน 4

[678] ข้าพเจ้าได้สดับมาแล้วอย่างนี้ :-
สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่ ณ อัมพปาลิวัน ใกล้กรุงเวสาลี
ณ ที่นั้นแล พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสเรียกภิกษุทั้งหลายว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย.
ภิกษุเหล่านั้นทูลรับพระผู้มีพระภาคเจ้าว่า พระพุทธเจ้าข้า. พระผู้มีพระภาคเจ้า
ได้ตรัสพระพุทธภาษิตนี้ว่า
[679] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย หนทางนี้เป็นที่ไปอันเอก เพื่อความ
บริสุทธิ์ของสัตว์ทั้งหลาย เพื่อก้าวล่วงความโศกและความร่ำไร เพื่อความ
ดับสูญแห่งทุกข์และโทมนัส เพื่อบรรลุญายธรรม เพื่อทำนิพพานให้แจ้ง.
หนทางนี้ คือ สติปัฏฐาน 4. สติปัฏฐาน 4 เป็นไฉน.
[680] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในธรรมวินัยนี้ พิจารณาเห็นกาย
ในกายอยู่ มีความเพียร มีสัมปชัญญะ มีสติ กำจัดอภิชฌาและโทมนัสใน
โลกเสียได้ 1 พิจารณาเห็นเวทนาในเวทนาอยู่ มีความเพียร มีสัมปชัญญะ
มีสติ กำจัดอภิชฌาและโทมนัสในโลกเสียได้ 1 พิจารณาเห็นจิตในจิตอยู่
มีความเพียร มีสัมปชัญญะ มีสติ กำจัด อภิชฌาและโทมนัสในโลกเสียได้ 1
พิจารณาเห็นธรรมในธรรมอยู่ มีความเพียร มีสัมปชัญญะ มีสติ กำจัด
อภิชฌาและโทมนัสในโลกเสียได้ 1.

[681] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย หนทางนี้เป็นที่ไปอันเอก เพื่อความ
บริสุทธิ์ของสัตว์ทั้งหลาย เพื่อก้าวล่วงความโศกและความร่ำไร เพื่อความ
ดับสูญแห่งทุกข์และโทมนัส เพื่อบรรลุญายธรรม เพื่อทำนิพพานให้แจ้ง
หนทางนี้ คือ สติปัฏฐาน 4 ฉะนั้นแล.
พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสพระพุทธภาษิตนี้แล้ว ภิกษุเหล่านั้นชื่นชม
ยินดีพระภาษิตของพระผู้มีพระภาคเจ้า.
จบอัมพปาลิสูตรที่ 1

สติปัฏฐานสังยุตตวรรณนา

อรรถกถาอัพปาลิสูตร

พึงทราบวินิจฉัยในอัมพปาลิสูตรที่ 1 แห่งสติปัฏฐานสังยุต.
บทว่า อมฺพปาลิวเน ได้แก่ ในสวนมะม่วง อันหญิงผู้เข้าไป
อาศัยรูปเลี้ยงชีพ ชื่ออัมพปาลี ปลูกไว้. สวนมะม่วงนั้น จึงได้เป็นสวน
ของนางอัมพปาลี. นางอัมพปาลีนั้น ฟังพระธรรมเทศนาของพระศาสดา
มีจิตเลื่อมใส จึงสร้างวิหารไว้ ณ ที่นั้น มอบถวายแด่พระตถาคต. บทว่า
อมฺพปาลีวเน นี้ ท่านกล่าวหมายถึง วิหารนั้น. บทว่า เอกายนฺวายํ
ตัดบทเป็น เอกายโน อยํ แปลว่า นี้เป็นทางเดียว. ในบทเหล่านั้น บทว่า
เอกายโน แปลว่า ทางเดียว.
ทาง มีชื่อมาก ว่า มรรค ปันถะ ปถะ ปัชชะ อัญชสะ วฏุมะ
อายนะ นาวา อุตตรเสตุ กุลละ ภิสิสังกมะ ดังนี้. ในที่นี้ ท่านกล่าวถึง